Daha önceki yazımızda da belirttiğimiz üzere https://www.muhamilaw.com/is-sozlesmesi-ve-feshi/ belirsiz süreli iş sözleşmesinin fesih ile sona erdirilebilmesi mümkündür. Ancak, belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinde gerek işveren gerekse de işçi tarafından uyulması gerekli bildirim süreleri vardır. Bu süreler ihbar süresi olarak adlandırılmaktadır. İhbar süreleri için bkz. https://www.muhamilaw.com/is-sozlesmesi-ve-feshi/ Fakat, haklı sebep olarak adlandırılan durumlarda iş sözleşmesinin işçi tarafından feshinde söz konusu sürelere uyulmasına gerek bulunmamaktadır. Haklı sebeplerin varlığı halinde iş sözleşmesinin fesih bildiriminin karşı tarafa ulaşması halinde iş sözleşmesi de sona ermiş olur. Yalın bir anlatımla haklı sebebi, iş sözleşmesinin derhal feshine imkân veren ve kanunda belirtilen sebepler olarak ifade etmek mümkündür.
İşçinin haklı sebeple feshi hangi durumlarda mümkündür?
İşçinin haklı sebeple fesih hakkına sahip olduğu durumlar genel olarak İş Kanunu’nda sayılmıştır. Anılan kanuni düzenlemeye göre;
Sağlık sebepleri;
Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri;
Zorlayıcı Sebepler;
Her ne kadar kanun koyucu tarafından askerlik, evlilik ve sosyal güvenlik hakkı nedeni ile iş sözleşmesinin feshi haklı sebep olarak ifade edilmemişse de söz konusu sebeplerle fesih de hüküm ve sonuçları itibari ile haklı sebeple iş sözleşmesinin feshine benzerlik göstermektedir. Bu itibarla askerlik sebebi ile evlilik sebebi ile veya sosyal güvenlik hakkından (emeklilik gibi) faydalanmak amacı ile iş sözleşmesinin feshinde de işçi tarafından ihbar süresine uyma yükümlülüğü bulunmadığı gibi, bu şekildeki sona erme sebeplerinde de işçi tarafından diğer şartların da varlığı halinde kıdem tazminatına hak kazanılır.
Haklı sebeple iş sözleşmesinin feshinde uyulması gereken herhangi bir süre var mıdır?
Haklı sebeple iş fesih hallerinden birinin varlığı halinde işçi tarafından derhal iş sözleşmesi sona erdirilebilir. Başka bir deyişle haklı bir sebep olmaksızın iş sözleşmesinin feshinde, fesih karşı tarafa ulaşmasından sonra ihbar süresi (ihbar süreleri için bkz. https://www.muhamilaw.com/is-sozlesmesi-ve-feshi/ ) sonunda sözleşmeyi sona erdirirken, haklı sebeplerin varlığı halinde fesih iş sözleşmesini karşı tarafa ulaştığı anda sona erdirir. Ancak, haklı sebeplerden ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerden birinin gerçekleşmesi halinde iş sözleşmesinin işçi tarafından bu durumun öğrenildiği tarihten itibaren altı iş günü içerisinde feshedilmesi gerekmektedir. Örneğin, işveren tarafından işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler söylenmesi durumunda iş sözleşmesini haklı sebeple feshetmek isteyen işçi tarafından bu sözlerin öğrenildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde fesih beyanında bulunulması gerekmektedir (İş Kanunu, md. 26). Aksi halde, bu sürenin geçirilmesi halinde, işçi tarafından başkaca haklı sebep yoksa iş sözleşmesinin derhal feshedilmesi mümkün değildir. Fakat haklı sebeple feshe yol açabilecek türdeki davranışların sürekli olması halinde altı iş günlük süre uygulanmaz. Örneğin, işçinin ücretinin ödenmemesi durumunda işçi tarafından ödememe halinin devam ettiği süre boyunca iş sözleşmesinin haklı sebeple feshedilmesi mümkündür.
Haklı sebeple iş sözleşmesinin feshinde dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Haklı sebeplerin varlığı halinde iş sözleşmesini sona erdirmek isteyen işçi tarafından, bu sebebin öğrenildiği tarihten itibaren altı iş günü içerisinde iş sözleşmesinin feshedildiğini diğer tarafa bildirmesi gerekmektedir. İş sözleşmesinin feshine ilişkin irade açıklamasında hangi sebeple iş sözleşmesinin feshedildiğinin de belirtilmesi ileride çıkacak muhtemel uyuşmazlıklar açısından önemli olacaktır.
Haklı sebeple iş sözleşmesinin feshinin sonuçları, haklı sebeple iş sözleşmesini fesheden işçinin hakları nelerdir?
İş sözleşmesinin haklı sebeple işçi tarafından feshedilmesi halinde iş sözleşmesi herhangi bir süre geçmesine gerek kalmaksızın fesih bildiriminin diğer tarafa ulaştığı andan itibaren ileriye etkili olarak sona erer. İş sözleşmesini haklı sebeple fesheden işçi, diğer şartların varlığı halinde bkz. https://www.muhamilaw.com/kidem-tazminati/ kıdem tazminatına hak kazandığı gibi, ödenmeyen ücret, fazla mesai, AGİ, ulusal bayram ve genel tatil ücreti ile kullanılmayan/ kullandırılmayan yıllık izin ücreti alacağı gibi işçilik alacaklarını da talep edebilir.