İş sözleşmesi nedir?

İş sözleşmeleri sürekli borç ilişkisi doğuran sözleşmelerdendir. İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) ise ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.

İş sözleşmesi şekle tabi midir?

Kanun koyucu tarafından iş sözleşmeleri herhangi bir şekle bağlanmamıştır. (İş Kanunu, md. 8) Bu itibarla iş sözleşmesinin yazılı olarak kurulması mümkün olduğu gibi sözlü olarak kurulması da mümkündür. Burada önemli olan husus iş sözleşmesinin taraflarının karşılıklı ve birbirlerine uygun irade beyanı ile iş sözleşmesinin asli unsurları konusundaki uzlaşısıdır. Bu itibarla taraflar, bir tarafın diğer tarafa bağlı olarak iş görmeyi üstlenmesi ve diğer tarafın da belirli bir bedel ödemeyi üstlenmesi hususlarında anlaşmaya varmaları halinde iş sözleşmesi de kurulmuş olur. İrade beyanı açık olabileceği gibi örtülü de olabilir. Taraflar birbirlerine uygun irade beyanı gösterdiği takdirde iş sözleşmesi de kurulmuş olur.

Yazılı olarak yapılması gereken iş sözleşmeleri nelerdir?

Kanun koyucu tarafından ayrıca yazılı şekle tabi olarak yapılması öngörülen durumlarda iş sözleşmelerinin de yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda; takım sözleşmelerinin (İş Kanunu, md. 16/2), çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmelerinin (İş Kanunu, md. 14/1), deniz iş kanunu ve basın iş kanununa tabi iş sözleşmelerinin, süresi bir yıl ve daha uzun süreli olan belirli süreli iş sözleşmelerinin (İş Kanunu, md. 8/2) yazılı olarak yapılması zorunludur.

Ayrıca, yazılı olarak iş sözleşmesi yapılmayan durumlarda işveren tarafından işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge verilmesi zorunludur (İş Kanunu, md. 8/3).

İş sözleşmesi çeşitleri nelerdir?

            İş sözleşmelerini çeşitli kıstaslar açısından ayrıma tabi tutmak mümkündür. Bu kapsamda iş sözleşmeleri; yapıldığı süre bakımından belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri, yapılan işin niteliğine göre sürekli ve süreksiz iş sözleşmeleri, işçinin çalışma saati bakımından kısmi ve tam süreli iş sözleşmeleri, iş görmenin ne şekilde yerine getirileceği bakımından tam zamanlı iş sözleşmeleri, çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmeleri, deneme süresi bulunup bulunmaması yönünden deneme süreli iş sözleşmeleri ve deneme süresi olmayan iş sözleşmeleri olmak üzere ayrıma tabi tutulabilir. Bir iş sözleşmesinin yukarıda yer verilen kıstaslar açısından ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir. Örneğin, haftalık çalışma süresinin tam süreli çalışan işçiye göre önemli ölçüde az belirlendiği bir iş sözleşmesine, deneme süresi de eklenmesi ve iş sözleşmesinin belirli bir süre ile sınırlandırılması durumunda anılan iş sözleşmesinin belirli süreli deneme süreli kısmi süreli iş sözleşmesi olduğu ifade edilebilir. İş sözleşmesinin nitelendirilmesi uygulanacak hukuk kurallarının tespiti bakımından önem arz edebilmektedir. Nitekim her bir iş sözleşmesine uygulanacak kurallar kanun koyucu tarafından ayrı ayrı belirlenmiştir. Örneğin fesih yolu ile iş sözleşmesinin sona erdirilmesi kural olarak ancak belirsiz süreli iş sözleşmelerinde uygulanabilir. Ancak, haklı sebeplerin varlığı halinde belirli süreli iş sözleşmelerinin de fesih yolu ile sona erdirilebilmesi mümkündür.

Fesih ne demektir?

            Fesih, sürekli borç ilişkisi doğuran sözleşmeleri tek taraflı ve ileriye etkili olarak sona erdiren yenilik doğuran bir haktır.  Feshin tek taraflı olmasının bir sonucu olarak diğer tarafın onay ya da kabulüne bağlı değildir. Feshin, tek taraflı olarak borç ilişkisi doğuran sözleşmeyi sona erdirmesi nedeni ile fesih bozucu yenilik doğuran haklardandır. Feshin şarta bağlanması mümkün olmadığı gibi, fesih ancak bir kez kullanılabilir. Zira, fesih bir kez kullanıldığında hukuki ilişki de sona erer.

Fesih ne zaman sonuç doğurur?

            Fesih beyanı muhataba varma anı ile hüküm ve sonuçlarını doğurur, muhataba beyanı varması ile hukuki ilişki de sona erdirilmiş olur. Ancak, haklı sebeple iş sözleşmesinin feshi halleri dışında iş sözleşmesinin feshi ancak kanunda belirlenen ihbar süreleri sonunda iş sözleşmesini sona erdirir.

İhbar süresi nedir, ne kadardır?

İhbar süresi, iş sözleşmesinin feshi yönündeki beyanın karşı tarafa ulaşmasından ne kadar süre sonra iş sözleşmesinin feshedilmiş sayılacağını belirleyen süredir.      

Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde uygulama alanı bulan ihbar süreleri, işçinin çalıştığı süreye göre değişmektedir. Bu süreler şu şekildedir;

• İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta,
• İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta,
• İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta,
• İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz haftadır.

İş sözleşmesinin feshi geri alınabilir mi?

            Feshin tek taraflı bozucu yenilik doğuran bir hak olması, karşı tarafa varması ile hukuki ilişkiyi ileriye etkili olarak sona erdirmesi nedeni ile feshin karşı tarafa ulaşmasından sonra tek taraflı olarak geri alınması mümkün değildir. Bu itibarla feshin geri alınması ancak karşı tarafın rızası ile mümkündür. Fesih beyanı karşı tarafa vardıktan sonra karşı tarafın rızası olmaksızın geri alınamaz.

İş sözleşmesinin feshinde sebep bildirmek zorunlu mudur?

            İş sözleşmesinin feshi bozucu yenilik doğuran bir hak olmakla, karşı tarafın kabulüne bağlı olmadığı gibi sözleşmenin feshi için herhangi bir sebep bulunması ya da bildirilmesi de gerekmez.

İş sözleşmesinin feshi türleri nelerdir?

            İş sözleşmesi belirtildiği gibi herhangi bir sebep olmadan feshedilebileceği gibi, geçerli bir sebeple, haklı bir sebeple veya eylemli olarak da feshedilebilir. İş sözleşmesinin ne şekilde feshedildiği uygulanacak kurallar açısından önem arz etmektedir.