Haklı sebep nedir?
Haklı sebebin tanımı mevzuatımızda yer almamaktadır. Kanun koyucu tarafından haklı sebepler sayılmakla ifade edilmiş ve fakat haklı sebebe ilişkin herhangi bir tanıma yer verilmemiştir. Sayılan sebepler ve haklı sebeple sözleşmenin feshi durumunda bu feshin sonuçlarına ilişkin hükümlerden haklı sebebi şu şekilde ifade etmek mümkündür: Haklı sebep, sözleşmeyi fesheden taraftan dürüstlük kuralı uyarınca iş ilişkisini sürdürmesinin beklenilemediği bütün durum ve koşullardır.
Hangi iş sözleşmelerinin haklı sebeple sona erdirilmesi mümkündür?
Daha önceki yazımızda açıkladığımız üzere https://www.muhamilaw.com/is-sozlesmesi-ve-feshi/ iş sözleşmeleri çeşitli kıstaslar açısından çeşitli ayrımlara tabidir. İş sözleşmesinin haklı sebeple feshi genel olarak tüm iş sözleşmeleri türleri açısından uygulanabilir olmakla beraber, kanun koyucu tarafından bir istisna tanınmış ve süreksiz iş sözleşmelerinin haklı sebeple feshinin mümkün olmadığı açıkça belirtilmiştir (İş Kanunu, md. 10). Bu itibarla süreksiz iş sözleşmelerinin haklı sebeple sona erdirilebilmesi mümkün olmayıp, haklı sebeple iş sözleşmesinin feshi süreksiz iş sözleşmeleri dışındaki tüm iş sözleşmelerinde mümkündür.
İş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebeple feshi hangi durumlarda mümkündür?
İşverenin haklı sebeple fesih hakkına sahip olduğu durumlar İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. Anılan kanuni düzenlemeye göre (İş Kanunu, md. 25);
Sağlık sebepleri:
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
Zorlayıcı sebepler:
İşverenin haklı sebeple iş sözleşmesinin feshinde uyulması gereken herhangi bir süre var mıdır?
Haklı sebeple fesih hallerinden birinin varlığı halinde işveren tarafından derhal iş sözleşmesi sona erdirilebilir. Başka bir deyişle haklı bir sebep olmaksızın iş sözleşmesinin feshinde, fesih karşı tarafa ulaşmasından sonra ihbar süresi (ihbar süreleri için bkz. https://www.muhamilaw.com/is-sozlesmesi-ve-feshi/ ) sonunda sözleşmeyi sona erdirirken, haklı sebeplerin varlığı halinde fesih, iş sözleşmesini karşı tarafa ulaştığı anda sona erdirir. Ancak, haklı sebeplerden ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerden birinin gerçekleşmesi halinde iş sözleşmesinin işveren tarafından bu durumun öğrenildiği tarihten itibaren altı iş günü içerisinde feshedilmesi gerekmektedir. Anılan sürenin geçirilmesi halinde artık anılan sebebe dayalı olarak iş sözleşmesinin feshi mümkün değildir.
İşveren tarafından haklı sebeple iş sözleşmesinin feshinin sonuçları nelerdir?
Haklı bir sebeple iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi durumunda iş sözleşmesi fesih bildiriminin işçiye ulaşması ile sona ermiş olur. Bu durumda işçiye ihbar tazminatı ödenmesi söz konusu olmadığı gibi ayrıca iş sözleşmesinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı işçi davranışı nedeni ile feshedilmesi halinde işveren tarafından işçiden tazminat talep edilebilmesi de mümkündür (İş Kanunu, md. 26/2).
İş sözleşmesinin haklı bir sebeple işveren tarafından feshedilmesi durumunda kıdem tazminatı ödenmesinin gerekip gerekmediği hususunda ise haklı sebebin niteliği önem taşımaktadır. Eğer, işveren tarafından ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış nedeni ile iş sözleşmesi feshedilmişse işçiye kıdem tazminatı ödenmesi söz konusu olmayıp, bunun dışındaki haklı sebeple fesih hallerinde işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.
Ancak, işçi tarafından sözleşmenin fesih sebebinin kanunda belirtilen en sebeplere uygun olmadığı iddiası ile iş güvencesi hükümleri uyarınca dava açılması mümkündür (İş Kanunu, md. 25/2).
İşveren tarafından haklı sebeple iş sözleşmesinin feshinde dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Kanunda sayılan haklı sebeplerin gerçekleşmesi iş sözleşmesini kendiliğinden sona erdirmemektedir. Bu itibarla iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir sebeple feshedilebilmesi için gerçekleşmesi gereken iki şart bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, kanunda haklı sebep olarak sayılan hallerden birinin gerçekleşmesi, ikincisi ise işveren tarafından bu haklı sebebin gerçekleşmesi üzerine iş sözleşmesinin feshedilmesidir. Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışa dayalı olarak iş sözleşmesini haklı sebeple sona erdirmek isteyen işveren tarafından bu fesih bildiriminin bu durumun öğrenildiği tarihten itibaren altı işgünü içerisinde yapılması gerekmektedir. Aksi halde anılan duruma dayalı olarak iş sözleşmesinin feshi mümkün değildir.
Her ne kadar İş Kanunu’nda bildirimlerin yazılı yapılması şart koşulmuşsa da (İş Kanunu, md. 109) bu yazılı bildirim şartı geçerlilik şartı olmayıp, ispat şartıdır. Bu itibarla iş sözleşmesini haklı bir sebebe dayalı olarak sona erdirmek isteyen işveren tarafından bu bildirimin yazılı olarak yapılması ispat kolaylığı açısından önemli olmakla beraber zorunlu değildir. Bu nedenle fesih bildiriminin herhangi bir şekilde yapılması mümkündür.