FAHRİ TRAFİK MÜFETTİŞİ TARAFINDAN DÜZENLENEN İDARİ PARA CEZASININ İPTALİ

            Fahri trafik müfettişleri, sürücülerin trafik kurallarına uygun davranıp davranmadığını denetlemekle sorumlu olan yetkililere yardımcı olmak üzere Karayolları Trafik Güvenliği Kurulunca önerilen ve Karayolları Trafik Güvenliği Üst Kurulunca uygun görülen ve valilerce fahri trafik müfettişliği görevi verilen kişilerdir (2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu, md. Ek-6).

            Fahri trafik müfettişleri 2918 sayılı Kanun’un yasakladığı fiilleri işleyenler hakkında işlem yapılması amacıyla, Emniyet Genel Müdürlüğünce kendilerine verilen tutanağı düzenlemek ve bunları aracın tescilli olduğu trafik kuruluşuna teslim etmek zorundadır. Fahri trafik müfettişlerinin yetki ve sorumluluklarının düzenlediği Fahri Trafik Müfettişliği Görev ve Çalışma Yönetmeliği uyarınca ise fahri trafik müfettişlerinin araç durdurma, sürücülerle muhatap olma, belge veya evrak kontrolü yapma yetkisi bulunmamaktadır (Fahri Trafik Müfettişliği Görev ve Çalışma Yönetmeliği, md. 9/e). Fahri trafik müfettişleri kamu görevlisi olmadığı gibi fahri trafik müfettişleri tarafından tutulan tutanaklar da resmi belge mahiyetinde değildir (AYM, 2013/43 E, 2013/168 K sayılı ve 26.12.2013 tarihli karar).

            Bu itibarla fahri trafik müfettişlerinin görev ve yetkisi sürücüler tarafından trafik kurallarına uygun davranılıp davranılmadığına ilişkin tespit yapmakla sınırlıdır. Fahri trafik müfettişi tarafından yapılan denetim sonucunda ihlal teşkil eden eylemi gerçekleştiren sürücü hakkında tutanak tutulmakta ve tutanak trafik kuruluşuna teslim edilmektedir. Trafik kuruluşları tarafından ise fahri trafik müfettişi tarafından tutulan tutanak esas alınarak sürücülerin idari para cezası ile cezalandırılmasına karar verilmektedir.

            Sürücülerin 2918 sayılı Kanun’a aykırı davranışlarının idari para cezası veya idari yaptırım gerektiren eylemlerden olması, kanunun karşılığında idari para cezası veya idari yaptırım uygulanmasını gerektiren eylemlerinin ise kabahat teşkil etmesi (Kabahatler Kanunu, md. 3) karşısında, fahri trafik müfettişleri tarafından düzenlenen tutanak uyarınca tesis edilen idari para cezası işleminde de kabahate ilişkin esaslara uyulması gerekmektedir. Bu nedenle, sürücü hakkında idari para cezası işlemi tesis edilebilmesi için ihlal teşkil eden eylemin sürücü tarafından gerçekleştirildiğinin kesin olarak saptanması ve bu durumu kanıtlayıcı bilgi ve belgelerin de tutanakta bulunması gerekmektedir. Zira, yalnızca fahri trafik müfettişinin soyut tespitine dayalı olarak idari para cezası verme yönünde işlem tesisi keyfiliğe neden olabileceği gibi ihlal iddiasının ispatına yarayacak hiçbir delil olmaksızın idari yaptırım tesisi ayrıca hukuki güvenlik ve belirlilik ilkesine de aykırı olabilecektir. Nitekim Kabahatler Kanunu’nun 25. maddesinde de idari yaptırım tesis edilirken hukuka aykırı fiilin ve delillerin açık bir şekilde yazılması gerektiği şu şekilde ifade edilmiştir;

            “İdarî yaptırım kararına ilişkin tutanakta; (…),

b) İdarî yaptırım kararı verilmesini gerektiren kabahat fiili,

c) Bu fiilin işlendiğini ispata yarayacak bütün deliller, (…) Açık bir şekilde yazılır.         

            Tutanakta, ayrıca kabahati oluşturan fiil, işlendiği yer ve zaman gösterilerek açıklanır.”

            Bu kapsamda, her ne kadar fahri trafik müfettişlerinin araç durdurma, sürücülerle muhatap olma yetkisi bulunmamakta ve müfettişler tarafından kimliğin gizli tutulması için çaba harcandığı genel olarak ifade edilmekteyse de yukarıda ifade edildiği üzere bu durum, kabahatin işlendiğinin ispat zorunluluğunu ortadan kaldırmamaktadır. Bu kapsamda bir kişi hakkında idari yaptırım tesis edilirken ihlal teşkil eden fiil ve fiili ispata yarayacak delillerin tutanakta bulunması kanuni bir zorunluluk olup, bu duruma aykırı olarak tesis edilmiş idari para cezalarının iptali gerekmektedir. Nitekim birçok Sulh Ceza Hâkimliği tarafından da soyut olarak tesis edilen, ihlal teşkil ettiği iddia edilen fiilin ispatına yarayan delillerin bulunmadığı, fiilin gerçekleştiğinin iddia edildiği ana ilişkin fotoğraf veya mobese, EDS gibi görüntü kaydının ya da başkaca delillerin bulunmadığı idari para cezalarının iptaline karar verilmektedir.

İdari para cezasının iptal edilebilmesi için ise hukuka veya gerçek duruma aykırı olarak, 2918 sayılı Kanun’a aykırı davranış iddiası ile idari para cezası tesis edilen kişi tarafından idari para cezasının tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içerisinde tutanağı düzenleyen birimin bağlı olduğu Sulh Ceza Hâkimliği ’ne itiraz edilmesi gerekmektedir.